متن مقدمه شادروان یعقوب ضاهر گردآورنده مجموعه دوازده جلدی گام به گام با امام
از هنگامی که در هیئت مرکزیِ جنبش أمل مسئولیت تشکیلات را عهده‌دار شدم، اندیشۀ جمع‌آوری کتاب مسیرة الإمام السید موسی الصدر ذهنم را به خود مشغول کرده بود. آن زمان، به هنگام تألیف و تدوین سرفصل‌های دوره‌های آموزشی، بس ضروری می‌نمود که ابعاد گوناگون اندیشۀ امام صدر نیز در متنِ آن جای گیرد. اما با این معضل مواجه بودم که هیچ منبع شناخته‌شده و منظم و مستندی نیست که به این موضوع پرداخته باشد. متعاقباً این سؤالات در ذهنم شکل گرفت: آیا میراث امام موسی صدر از بین رفته یا در حال از بین رفتن است؟ آیا در معرض خطر تحریف و مصادره است؟ آیا سزاوار نیست که از اندیشه و راه این اندیشمند حفاظت شود؟ چگونه می‌توان سرگذشت امام موسی صدر را تألیف و تدوین کرد و آن را در اختیار نسل‌های آینده قرار داد؟
این پرسش‌ها سبب شد که در تاریخ 7/1/1991 نامه‌ای بنویسم و آن را برای عده‌ای از همراهان و نزدیکان امام صدر بفرستم و آنان را به نشست و گفت‌وگو برای تنظیم میراث امام دعوت کنم. این بار نیز دیدم که بر خلاف انتظار جز عده‌ای اندک به درخواست من پاسخ ندادند. پس از برگزاری پاره‌ای جلسات با عده‌ای علاقه‌مند، بنا به تصمیم دفتر تشکیلاتی جنبش أمل، گروهی داوطلب و آزاد با مسئولیت اینجانب تشکیل شد. اعضای گروه از این قرار بودند: آقایان حسین شرف‌الدین، یوسف دیب، جهاد بنوت، زکی جمعه، یحیی الزین، رمزی حماده.
میان اعضا تقسیم مسئولیت شد تا منابع جست‌وجو و جمع‌آوری و نوارهای مستند مکتوب و روزنگارها نوشته شود. کار گروه از 13/5/1991 آغاز شد. من با توجه به کمبود وقت، به نظارت بر جلسات و راهنمایی اعضا و هدایت کارها بسنده کردم.
در اواخر سال 1991، از مسئولیت تشکیلاتی در هیئت مرکزی جنبش کناره گرفتم. در نتیجه، فرصت برای سرپرستی کار و اهتمام اساسی به آن دوچندان شد. به‌خصوص که به علت برخی اختلاف نظرها گروه درگیر مشکلاتی شده بود، زیرا به سبب طولانی شدن روند کار، برخی بر آن بودند که به آنچه از مستندات و روزنگارها و تصاویر و سخنرانی‌ها فراهم آمده و در دست بررسی بود، اکتفا شود و فقط همان‌ها منتشر گردد. اما نظر من این بود که کار ادامه یابد تا به هرآنچه امام گفته یا رهاورد او بوده است، دست یابیم، تا حاصل به قدر کافی کامل باشد.
در اوایل سال 1995 ماحصلِ گروه را جمع و شخصاً ورود کردم و بر همۀ جوانب کار متمرکز شدم. دریافتم که کاستی‌های بسیار در کار است و در صدر آنها این بود که آنچه گرد آمده بود، تنها بخش کوچکی از میراث امام بود. دیگر آنکه بر منابع محدودی از روزنامه‌ها و مجلات تکیه شده بود. همچنین، بازنویسی برخی اخبار یا گردآوری تعدادی خبر در یک متن باعث می‌شد که مستندبودن کار از دست برود. به این علت، به تنظیم مجدد بخش اعظم روزنگارهای موجود مبادرت و برای اسناد چارچوبی خاص مشخص کردم. همزمان به جست‌وجوی اسناد بیشتر اقدام کردم. در ایران و مصر، به برخی اسناد مهم دست یافتم. در فرانسه، در مرکز فرهنگی استراسبورگ یا یونسکو چیزی نیافتم. در سوریه، برخی روزنگارها را پیدا کردم. همچنین، به بررسی مجدد مطبوعات و نشریات لبنانی پرداختم و نیز در کتابخانۀ دانشگاه امریکایی بیروت و مرکز فرهنگی آلمان و مرکز فرهنگی عرب در لبنان جست‌وجو کردم و در نتیجه، به بسیاری از اسناد دست یافتم. سرانجام در حازمیه، به پرونده‌های مجلس اعلای شیعیان دسترس پیدا کردم، هرچند آنجا، به علت اتفاقات داخلی لبنان، در معرض دستبرد و نابودی قرار گرفته بود.
از سال 1995 و در پیشبردِ این کار، آقایان یحیی الزین، در بخش ویرایش فنی و زبانی و غلط‌گیری، و رمزی حماده در جست‌وجو و تحصیل اسناد، همراه من بودند.
دست یافتن به اسناد و منابع بسیار دشوار بود، زیرا بر سرِ آنها میان مراکز مختلف کشمکش بود یا بخش بزرگی از آنها به دست کسانی افتاده بود که از آنها مراقبت نمی‌کردند، یا از ارزش آنها بی‌اطلاع بودند یا از افشای آنها ممانعت می‌کردند. همچنین، بخش بزرگی از این اسناد، بنا به صلاحدید ناشر، دستخوش حذف یا چینش مجدد شده بود.
مشکل عمده در نوارهایی بود که شامل سخنان امام در درس‌های فرهنگی و تشکیلاتی و سیاسی و اقتصادی بود. این نوارها دستخوش حذف و وصل و درهم‌آمیختگی و تکرار شده و مقاصد تجاری باعث تعدد و تفاوت نسخه‌های آنها شده بود. اضافه بر این، نوارهایی بود که به سبب کیفیت بدِ آنها مکتوب‌شدن متن آنها به‌صورت کامل و فهم کلام آنها ممکن نشد و متن ناقص ماند که به آن با علامت (...) اشاره شده است.
در فراهم آوردن دایرةالمعارف امام موسی صدر، این اصول را رعایت کرده‌ایم:
1. رویدادهای روزمره را در بخش روزنگارها آورده‌ایم، به‌گونه‌ای که هر تاریخ موثقی که فعالیتی از امام در آن صورت گرفته، آمده است. اگر آن فعالیت با سخنرانی یا گفتار یا متنی طولانی ارتباط داشته، در سندی ذکر شده که به آن، با عددی مقرر، در آخر خبر اشاره شده است. اسناد در بخش دوم هر سال درج شده و به این ترتیب، روزنگارها و اسناد آنها در یک جلد آمده است و با عددی که به روز و ماه و سال اشاره می‌کند، مراجعه به آن آسان می‌شود. می‌توان رویدادهای روزمره را از شمارۀ سند یا سند را از شمارۀ روز بازشناخت.
2. در ابتدای هر سند، اطلاعاتی را که برای مستند بودن آن و مراجعه به آن و شناخت مکان و زمان آن لازم است، آورده‌ایم. این مسئله برای ارتباط واقعیت و فحوای سند ضروری است.
3. آنچه گرد آمده بود و اسناد سال‌های مختلف را در مجلدات متعددی تقسیم کردیم و این کار را حتی‌المقدور با رعایت تناسب در تعداد صفحات هر مجلد صورت دادیم.
4. گفتارهای تفسیری را بر حسب ترتیب سوره‌ها در قرآن کریم ذکر کردیم، به استثنای سور قصار، که آنها را به خلاف ترتیب ورود آنها در قرآن آوردیم، زیرا امام صدر، در نخستین گفتارهای مربوط به تفسیر این سوره‌ها، به این نوع ترتیب اشاره می‌کند. گفتارهای اعتقادی را نیز مطابق با ترتیب منطقی و عقیدتی آنها بر حسب شریعت اسلام ذکر کردیم.
5. در این گردآوری، به هرآنچه امام گفته یا انجام داده است و در رسانه‌های عمومی، چه نوشتاری چه شفاهی و چه دیداری، آمده است، بسنده کردیم و به آنچه دیگران دربارۀ او گفته‌اند یا از او می‌دانند، کاری نداشته‌ایم، حتی اگر درست و موثق بوده باشد. اگر می‌خواستیم چنین کنیم، به مجلدات بیشماری نیاز می‌بود، چون همه‌جا صحبت از او بود و او همواره در یاد مردم بود. نمایه‌ها و تصاویر را برای مجلدات دیگری گذاشتیم که بعداً منتشر خواهد شد. با وجود حجم بسیار این مجلدات، گمان نمی‌کنم که بیش از نود درصد از میراث امام صدر را فراهم کرده‌ایم. ما مصممیم این کار را به پایان ببریم و بخش‌های باقیمانده را به آن ملحق کنیم.
6. در گفتارها و سخنرانی‌ها، صورت اصلی سخن را حفظ کرده‌ایم، حتی برخی عبارات را که به زبان شکسته بیان شده بود، به همان صورت آورده‌ایم و جز در مواردی که کلمات نامفهوم بود، تغییر نداده‌ایم. به همین علت، کتاب، محتوی بسیاری از کلمات عامیانه است یا کلماتی که به عنوان غلط شایع استفاده می‌شود.
اکنون که احساس می‌کنم بار گران این کار از دوشم برداشته شده است، از همۀ برادران که هریک به قدر توان و علاقه در این کار سهیم بوده‌اند، تشکر می‌کنم.
و در نهایت... این جهد و تلاش را
به تو... ای امام مظلوم و در بندِ خائنان و نیرنگ‌ورزان و مزدوران،
به تو ای امام محرومان و امام مقاومان و انقلابیان و اصلاح‌مداران،
و به... جنبش أمل.. جنبش محرومان... جنبش انبیا و اولیا و صالحان و شهدا و مجروحان،
و به... همۀ لبنانیان و اعراب،
و به... هر جنبش رهایی‌بخشی در جهان،
و به... همۀ انسان‌ها،
تقدیم می‌کنم.
یعقوب ضاهر
بیروت
دی 1378/ ژانویه 2000